Μαρία και Νεόφυτος: "Άλλωστε με τα μεγάλα ρίσκα, έρχονται και οι μεγάλες νίκες"

Η σημερινή συνέντευξη αφορά τη Μαρία Αθανασίου και τον Νεόφυτο Φράγκο Μιχαήλ. Οι δυο τους ίδρυσαν μαζί το Δικηγορικό γραφείο Αθανασίου & Φράγκος Μιχαήλ και ως νέοι άνθρωποι, μιλάνε στη σελίδα μας πολλά. Πώς αποφάσισαν να ασχοληθούν με το επάγγελμα, τις δυσκολίες που υπάρχουν, αν επηρεάζει τη σχέση τους η δουλειά και πολλά άλλα. Δύο νέοι άνθρωποι, με όνειρα και φιλοδοξίες που δουλεύουν πολύ σκληρά για την επίτευξη τους. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τη Μαρία και τον Νεόφυτο, και να τους ευχηθούμε κάθε καλό και επιτυχία. Καλή ανάγνωση.

Πώς έγινε η γνωριμία σας, και πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη Νομική Επιστήμη;

Αν και η γνωριμία μας πάει πολλά χρόνια πίσω, εν τούτοις, ξανά συναντηθήκαμε τυχαία στα Δικαστικά έδρανα των Βρετανικών Βάσεων στο Ακρωτήρι Λεμεσού, όπου εκεί μας δόθηκε η αφορμή να συμπορευτούμε σε αυτό το δύσβατο αν θέλετε επαγγελματικό μονοπάτι. Για δυο παιδία της ηλικίας των 18 και 20 χρονών τότε, αντιλαμβάνεστε ότι υπήρχαν και από πλευράς μας αμφιβολίες ως προς τον πανεπιστημιακό κλάδο τον οποίο θα ακολουθούσαμε, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Πέραν αυτού, η ενασχόληση μας με την Νομική πηγάζει μέσα από την ανησυχία που εκφράζαμε προς κοινωνικοπολιτικούς και άλλους παράγοντες, της οποίας η επίτευξη μετασχηματισμού των αντιλήψεων αυτών θα γινόταν μέσα από την ιδιότητα μας ως Δικηγόροι.

Τι σημαίνει για εσάς η Νομική και τι σας ενθουσιάζει περισσότερο σε αυτή;

Αυτή είναι μια πολυσύνθετη και πολύπλευρη ερώτηση, η οποία μπορεί να απαντηθεί από διάφορες οπτικές γωνίες. Ωστόσο, η Νομική για εμάς εξαντλείτε μέσα από την έννοια της δικαιοσύνης, της κοινωνικής ηθικής και της ρύθμισης εξωτερικής συμπεριφοράς με βάση τις επιταγές του νομού, προσεγγίζοντας το δίκαιο σαν ένα κοινωνικό φαινόμενο. Μέχρι στιγμής, έχουμε ασχοληθεί με το δίκαιο ως ένα σύνολο κανόνων τεθειμένων με προκαθορισμένες διαδικασίες και στηριζόμενων σε «ηθικοπολιτικές αρχές δικαιοσύνης», οι οποίοι ρυθμίζουν κατά τρόπο αναγκαστικό τις σχέσεις των ανθρώπων, που συμβιώνουν σε μια οργανωμένη κοινωνία. Αυτό είναι και που κατά κάποιο τρόπο μας ενθουσιάζει, το ότι έχουμε την «δυνατότητα» να υπερασπιζόμαστε θεμελιώδη αρχές και δικαιώματα, εξαφανίζοντας κάθε είδους διάκριση.

Προς Νεόφυτο: Πώς ήταν οι σπουδές στην Κύπρο και γιατί επέλεξες την Κύπρο για κανείς το πτυχίο σου;

Αν και η Κύπρος υστερεί σε κάποιο βαθμό σε ότι αφορά τις πτυχές της ανώτερης εκπαίδευσης, και ευρύτερα σε θέματα παιδείας, μπορώ να πω ότι η μόρφωση που μου πρόσφερε το Πανεπιστήμιο όπου φοίτησα σε προπτυχιακό επίπεδο, ήταν υπεράνω των προσδοκιών μου. Οι καθηγητές/ριες μου, ήταν όλοι και όλες αξιόλογα άτομα με πολλές ακαδημαϊκές και κοινωνικές γνώσεις. Βασικό κριτήριο της πιο πάνω διατύπωσης ήταν η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και του αναστοχασμού, μέσω των υποκείμενων εμπειριών κάθε διδάσκοντα. Οι ισχυροί δεσμοί που δημιούργησα εδώ αποτελούν τον κύριο λόγο που επέλεξα να σπουδάσω στην Κύπρο. Αυτοί αφορούσαν τόσο επαγγελματικούς, όσο και προσωπικούς λόγους.

Προς Μαρία: Πώς πήρες την απόφαση να επιλέξεις το Ηνωμένο Βασίλειο για σπουδές, αν ήταν δύσκολο και πώς σε επηρέασε σαν άνθρωπο;

Η επιλογή προπτυχιακών σπουδών στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήταν στοχευμένη. Σημαντικό κριτήριο για εμένα ήταν να φύγω από την Κύπρο και να ζήσω εκτός αυτής. Θεωρούσα ότι το να φύγω από τον τόπο μου και να ζήσω μόνη σε Τρίτη χώρα, θα μου έδινε πολλά πέραν της ακαδημαϊκής μόρφωσης. Η προσαρμογή ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι. Φανταστείτε για ένα παιδί 18 ετών να μεταβαίνει στο εξωτερικό και από την μια μέρα στην άλλη να αναλαμβάνει τόσες ευθύνες στους ώμους του, που μεταξύ άλλων αφορούσαν την διατήρηση του χώρου διαμονής του, την αναμόρφωση του, τις καθημερινές του ανάγκες και ούτω καθεξής. Όλο αυτό με επηρέασε θετικά σαν άνθρωπο αφού πέραν των ευθυνών που ανέλαβα, έχω μάθει αρκετά με την συναναστροφή μου με αρκετό κόσμο αφού το Ηνωμένο Βασίλειο όντας ένας τόπος πολυπολιτισμικής προσέλκυσης, με έμαθε διάφορα για τις κουλτούρες και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων που συναναστρεφόμουν.

Ποιες είναι οι διαφορές του Ηνωμένου Βασιλείου και της Κύπρου, και σε θέμα κουλτούρας αλλά και σε θέμα γνώσεων πάνω στη Νομική Επιστήμη; Υστερεί κάπου η Κύπρος σε σχέση με χώρες του εξωτερικού;

Το κυπριακό νομικό σύστημα, όντας μεικτό σύστημα, βασίζεται και αντλεί επιρροές τόσο από το αγγλικό κοινοδίκαιο όσο και από το ηπειρωτικό δίκαιο. Η διαφορά αυτή έγκειται στις επιρροές που είχε η Κύπρος μέχρι σήμερα. Αν θεωρήσουμε λοιπόν ότι με τον όρο κοινοδίκαιο, εννοούμε τους κανόνες δικαίου που διαμορφώθηκαν νομολογικά και δια μέσω του συστήματος αυτού δεν παρέχεται ολοκληρωμένη κωδικοποίηση του δικαίου, στο ηπειρωτικό δίκαιο δεν ισχύει η αρχή αυτή. Αντιθέτως, οι έννομες σχέσεις διέπονται από κωδικοποιημένα δικαιώματα. Αν και στην Κύπρο εφαρμόζεται καταρχήν Κοινοδίκαιο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάποιος νόμος καθορίζει διαφορετικά. Σημαντική απόκλιση του κοινοδικαίου, συνιστά μεταξύ άλλων το δημόσιο δίκαιο το οποίο έχει ως πρότυπο το δίκαιο της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Μέσω των πολλών κοινωνικό-πολιτικών αναταράξεων, η Κύπρος όντας υπό την κυριαρχία και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ των ετών 1878 – 1960, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές παρεμβάσεις. Αν και ο ορισμός της «κουλτούρας» δύσκολα αποκρυσταλλώνεται, για σκοπούς συζήτησης θα τον θεωρήσουμε ως το σύνολο των κοινωνικό-πολιτικών κανόνων και θα απαντήσουμε στο ερώτημα ως εξής. Για να διαχωρίσουμε την κουλτούρα της Κύπρου από τρίτες χώρες, θα πρέπει να υπάρξει μια πολιτιστική αλλαγή μέσω κάποιου μετασχηματισμού και μεταρρύθμισης. Μια χώρα που δειλιάζει να κόψει τα δεσμά της από τρίτες χώρες, δεν θα μπορέσει ποτέ να αποκτήσει την δική της ταυτότητα. Άρα αν πούμε ότι ο ορισμός της αντικειμενοποιείτε μέσω των ιστορικών αναδρομών της, υπάρχει μία μικρή ιστορική περίοδος σύγκρισης την οποία δεν ζήσαμε για να σας πούμε, όμως αυτή νοσταλγούμε.

Για το κατά πόσο η Κύπρος υστερεί κάπου σε σχέση με χώρες του εξωτερικού, σας παραπέμπουμε στο “The 2022 EU Justice Scoreboard”. Επιγραμματικά να αναφερθεί ότι η Κύπρος κατέχει την τελευταία θέση ως προς τις συνολικές δαπάνες της κυβέρνησης που επενδύθηκαν στα δικαστηριακό τμήμα, όπως επίσης και την τελευταία θέση για τον εκτιμώμενο χρόνο που απαιτείται για την επίλυση διοικητικών, αστικών, εμπορικών και άλλων υποθέσεων.

Πότε και πώς αποφασίσατε να ανοίξετε από κοινού το δικό σας Δικηγορικό γραφείο σε τόσο νεαρή ηλικία, αν ήταν δύσκολη απόφαση, και ποιες δυσκολίες βρήκατε στην πορεία;

Η Μαρία διατηρούσε το δικό της δικηγορικό γραφείο τα τελευταία 3 χρόνια και μετά από τυχαία συνάντηση που είχαμε στο Δικαστήριο των Βρετανικών Βάσεων. Το 2021, αποφασίσαμε να συμπορευτούμε. Το νεαρό της ηλικίας μας το θεωρήσαμε ως πλεονέκτημα, λόγω του ότι όσες λιγότερες ήταν οι υποχρεώσεις στον έξω κόσμο, τόσο λιγότερο ήταν το ρίσκο για εμάς. Η απόφαση ήταν βεβαίως δύσκολη αφού κάναμε ενδελεχής έρευνα και μελέτη, μέχρι να καταλήξουμε στην από κοινού διοίκηση του Δικηγορικού Γραφείου. Αφού παρατηρήσαμε και αξιολογήσαμε τις πραγματικές περιστάσεις , πλέον ακολουθήσαμε το ένστικτο μας. Άλλωστε με τα μεγάλα ρίσκα, έρχονται οι μεγάλες νίκες. Ήταν πολλές και απρόβλεπτες οι δυσκολίες που βρήκαμε αρχικά. Όντας αναμενόμενο, αυτό δεν μας πτοεί γιατί χωρίς τις δυσκολίες και τις προκλήσεις δεν θα είχε νόημα όλο αυτό που κάνουμε. Όταν έρχεται ένας υποψήφιος υπάλληλος για συνέντευξη, μέσα σε περίπου 20 λεπτά θα πρέπει εσύ να μάθεις όσα πιο πολλά μπορείς για τον χαρακτήρα του το οποίο είναι και το κύριο κριτήριο πρόσληψης της Εταιρεία μας. Συνήθως, ως μέσω πρακτικής συνηθίζονταν οι κλασικές, ξεπερασμένες ερωτήσεις όπως πχ. Πως βλέπεις τον εαυτό σου σε 5 χρόνια ή γιατί πρέπει να σε προσλάβω κλπ. Είναι καιρός να βγούμε και εμείς ως εργοδότες έξω από το απυρόβλητο και να αντιληφθούμε ότι η θέση εξουσίας που έχουμε απέναντι στον υποψήφιο δεν μας κάνει προστατευόμενους κριτικής.

Νιώσατε ποτέ πως λόγω του νεαρού της ηλικίας σας, κάποιοι πελάτες θα προτιμούσαν να επιλέξουν κάποιο άλλο γραφείο;

Αυτό είναι φυσικό φαινόμενο. Πολλοί πιθανόν να προτιμήσουν ηλικιωμένους λόγω πείρας, άλλοι πιθανόν να προτιμήσουν νεαρούς λόγω όρεξης και εκσυγχρονισμού γνώσεων, άλλοι πιθανόν να πάνε σε μεγάλα γραφεία λόγω του ότι νιώθουν περισσότερη ασφάλεια και άλλοι θα προτιμήσουν μικρότερα γραφεία πιστεύοντας ότι θα πάρουν την απαραίτητη σημασία. Είναι δικαίωμα του καθενός να πράττει όπως αυτός πιστεύει.

Πιστεύετε πως η συνύπαρξη σας στο γραφείο, επηρεάζει τη σχέση σας; Και πώς καταφέρετε να διαχωρίσετε το προσωπικό από το επαγγελματικό;

Μέχρι στιγμής η συνύπαρξη μας στο γραφείο δεν επηρέασε καθόλου αρνητικά την προσωπική μας σχέση, γιατί θέσαμε εξαρχής στερεές βάσεις, ισχυρά θεμέλια και φιλόδοξους στόχους. Πιστεύουμε πως μόνο μαζί θα μπορούσαμε να υλοποιήσουμε αυτούς τους στόχους. Άλλωστε τι ποιο όμορφο να μοιράζεσαι τους ίδιους οραματισμούς με τον/την σύντροφο σου; Ο διαχωρισμός προσωπικού και επαγγελματικού επιτυγχάνεται εφόσον αναγνωρίζουμε ότι είμαστε και συνεταίροι αλλά και ζευγάρι. Δηλαδή, κατανοώντας ότι υπάρχουν και άλλες υποχρεώσεις που πρέπει να φροντίζουμε. Για παράδειγμα και οι δύο θέλουμε να νιώσουμε πέραν από συνέταιροι και ανδρόγυνο με ό,τι συνεπάγετε. Επομένως, η αγάπη, η φροντίδα η κατανόηση, ο αλληλοσεβασμός και πολλά άλλα είναι καθημερινά και απαραίτητα στοιχεία για την ομαλή συμβίωση.

Προς Μαρία: Βίωσες ποτέ το σεξισμό και την υποτίμηση στο επάγγελμα; Αν ναι πώς το αντιμετώπισες;

Σεξισμό βιώνουμε όλες καθημερινά διότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας της οποίας ζούμε, και δεν την βρίσκεις μόνο στο επάγγελμα της Νομικής. Η αντιμετώπιση μου ποικίλη αναλόγως της περίπτωσης χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχουν πράξεις που την δικαιολογούν ή μειώνουν την σημαντικότητα και την βαρύτητα της. Πολλές φορές το θύμα που υπέστη τέτοια πράξη ή συμπεριφορά νιώθει αμηχανία. Εγώ έμαθα να απαντώ ευθέως χωρίς ντροπή και δισταγμό. Είναι σημαντικό όμως να αναφέρω ότι δεν είναι όλες οι πράξεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν, γιατί μπορεί να αφήσουμε να νοηθεί ότι το μπαλάκι πέφτει επάνω μας ως προς τον τρόπο χειρισμού και παρεμπόδισης τέτοιων περιστατικών. Αντιθέτως, σε όλες τις μορφές σεξισμού υπαίτιος είναι ο θύτης και όχι το θύμα.

Προς Νεόφυτο: Πιστεύεις ότι υπάρχουν θέματα σεξισμού στην Κύπρο, και αν ναι πώς θεωρείς ότι πρέπει να λυθούν;

Σεξισμός υπάρχει παντού και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την πατριαρχία και την έκφυλη βία. Βιασμοί, σεξουαλικές παρενοχλήσεις/κακοποιήσεις και φόνοι κατά των γυναικών χαρακτηριζόμενοι ως «εγκλήματα πάθους!» προσβολές, απειλές, σεξιστικά σχόλια, μειωμένες αμοιβές, ανδροκρατούμενα επαγγέλματα είναι μερικά παραδείγματα τα οποία βλέπουμε καθημερινά να γίνονται εις βάρος γυναικών.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι επίλυσης ή και μείωσης αυτού του φαινομένου. Μερικοί για παράδειγμα μπορούν να επιτευχθούν μέσω της σωστής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και της εκπαίδευσης για έμφυλη ισότητα. Μέσω του σωστού τρόπου ενημέρωσης και επιμόρφωσης, της ποινικοποίησης σεξιστικής ρητορικής μίσους και στερεοτυπικών ρόλων, την εφαρμογή μηχανισμών και υποστηρικτικών υπηρεσιών εκστρατειών ευαισθητοποίησης αλλά και μέσω του συστήματος της δικαιοσύνης. Το θύμα συχνά δεν προσφεύγει ενώπιον της δικαιοσύνης λόγω φόβου, ντροπής και εσφαλμένων δικαστικών αποφάσεων. Όταν γίνουν βήματα για την διασφάλιση της ορθής και αποτελεσματικής απονομής της δικαιοσύνης, τότε περισσότερα θύματα θα προσφεύγουν ενώπιων αυτής. Σε μια κοινωνία όπου όσοι έχουν βιώσει σεξουαλική βία μπορούν να αναμένουν ότι θα έχουν την ευθύνη γι' αυτή λόγω των πράξεων τους, ακόμη και εντός του δικαστικού συστήματος, τα ποσοστά αποκαλύψεων σεξουαλικής κακοποίησης δεν θα αυξάνονται.

Θεωρείτε πως το επάγγελμα του Δικηγόρου είναι κορεσμένο; Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο που θέλει να ασχοληθεί με τη Νομική Επιστήμη και να ανοίξει το δικό του γραφείο;

Αν σκεφτεί κανείς ότι η Κύπρος είναι η 2η χώρα στην Ευρώπη πληθυσμιακά με τους περισσότερους Δικηγόρους, αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται μια δυσανάλογη συνάρτηση προσφοράς και ζήτησης όπου υπάρχει συνεχώς ένα μεταβαλλόμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ζώντας βέβαια σε μια κατάσταση πολλαπλών κρίσεων θα απορεί κανείς για το ποια είναι τα μη-κορεσμένα επαγγέλματα. Η συμβουλή μας προς τους νέους είναι να ακολουθούν τα όνειρα τους και να μην επηρεάζονται ποτέ από εξωτερικούς παράγοντες. Εάν κάποιος/α είναι αποφασισμένος/η να ασχοληθεί με τη Νομική Επιστήμη, τότε πρέπει να γνωρίζει ότι με αφοσίωση, σκληρή δουλεία και επιμονή όλα επιτυγχάνονται. Άλλωστε εάν αγαπάς αυτό που κάνεις, πρέπει να δέχεσαι και τις όποιες θυσίες αυτό προϋποθέτει. Εάν όμως το μότο είναι τα χρήματα, τότε η πορεία θα είναι δύσκολη. Επομένως πρέπει να γνωρίζουν ότι επενδύοντας πρώτα στη γνώση, τα χρήματα θα ακολουθήσουν.

Προς Μαρία και Νεόφυτο: Τι είναι αυτό που έζησες στο επάγγελμα που σου έμεινε στο μυαλό και δε θα το ξεχάσεις ποτέ;

Μαρία: Αυτό που μου έρχεται τώρα στο μυαλό αφορούσε μια πολύ αγχωτική και πολύπλοκη υπόθεση πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης. Η ένταση που επικρατούσε στη δικαστική αίθουσα την ώρα της ετυμηγορίας ήταν απερίγραπτη. Οι οικογένειες του θύματος και του θύτη ήταν οργισμένες και αναστατωμένες ταυτόχρονα. Πριν την απόφαση ένιωθα πως είχα όλη την ευθύνη στους ώμους μου καθώς η στέρηση της ελευθερίας του ήταν εξαρτημένη αποκλειστικά από το πρόσωπο μου.

Νεόφυτος: Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μου επαγγελματική επιτυχία. Αφορούσε ποινική υπόθεση η οποία είχε ελάχιστες πιθανότητες αθώωσης. Θυμάμαι να δουλεύω μέχρι τις 5 τα ξημερώματα και να κοιμάμαι 3 ώρες την ημέρα. Μετά από πολύωρη καθημερινή μελέτη, είχα πάει σε κάποια στιγμή στο γραφείο ενός συναδέλφου λέγοντας του ότι αυτή η υπόθεση δεν χάνεται με τίποτα και ότι θα την κερδίζαμε. Αυτός δεν γνώριζε ότι διάβαζα στο σπίτι, πίστευε ότι δούλευα μόνο τις ώρες εργασίας και δεν θεωρούσε δυνατόν με τα δεδομένα που είχαμε να καταφέρναμε να αθωώσουμε τον πελάτη μας.

Ήταν η πρώτη φορά που απέδειξα στους γύρω μου, αλλά κυρίως σε εμένα ότι έχω τις δυνατότητες που απαιτούνται για αυτή την δουλεία. Προσκομίζοντας σας την απόφαση μπορείτε να δείτε περαιτέρω λεπτομέρειες της υπόθεσης.

Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον, και τι επιφυλάσσει η επόμενη μέρα;

Στόχος είναι η συνέχιση παροχής αξιόπιστων νομικών υπηρεσιών προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις των πελατών μας, με αφοσιωμένη νομική εκπροσώπηση προστατεύοντας τα συμφέροντα τους και αντιμετωπίζοντας όλες τους τις ανάγκες, βοηθώντας τους στα νομικά ζητήματα που τους αφορούν. Επίσης, στόχος είναι η επικράτηση ενός φιλικού περιβάλλοντος εργασίας και η συνέχιση της επιβράβευσης και έμπνευσης των υπαλλήλων μας, ώστε να απολαμβάνουν τη δουλεία τους για να μπορούν και οι ίδιοι να συνεχίζουν με δέσμευση για την επαγγελματική τους εξέλιξη και βελτίωση.

Συνέντευξη απο τους:

Ανδρέας Κουτσόλουκας

Συντονισμός/Επιμέλεια:

Αιμίλιος Χατζηλιασή