Επιστρέφουμε με τις συνεντεύξεις μας και σήμερα φιλοξενούμε την Κούλα Στυλιανού. Η Κούλα είναι φιλόλογος και μέσα από τη γνωριμία μας και τη συζήτηση που είχαμε, μάθαμε πάρα πολλά, και το πιο κύριο, ότι βρήκαμε ένα άνθρωπο που αγαπά τη δουλειά της. Μέσα από τη συνέντευξη μπορείτε να διαβάσετε για την Κούλα, την πορεία της, τις απόψεις της για το επάγγελμα, το σύστημα, πώς αντιμετωπίζει η ίδια κάποια πράγματα και πολλά άλλα. Ευχαριστούμε από καρδιάς την Κούλα και της ευχόμαστε κάθε καλό. Καλή ανάγνωση.
Πώς αποφάσισες να σπουδάσεις Φιλόλογος και ποιες ήταν οι προσδοκίες σου; Έκανα το χόμπι μου επάγγελμα. Λατρεύω τον σχολικό χώρο, τις φωνές της νιότης, την εκρηκτικότητα των εφήβων, την επαναστατικότητα αυτής της ηλικίας. Είμαι σε έναν χώρο που που καθημερινά σφύζει από ζωή, στον οποίο δεν δικαιούσαι να "γεράσει" ο νους, αλλιώς θα πρέπει να πάρεις από μόνος σου την έξοδο γιατί θα είναι δύσκολη η επιβίωσή σου πάνω στην έδρα. Είναι μια διαρκής πρόκληση η επαφή με την έδρα, κάποτε ψυχοφθόρα αλλά οι στιγμές δημιουργίας δίπλα στους μαθητές εξουδετερώνουν κάθε απογοήτευση. Η επικοινωνία με τους μαθητές, όταν είναι δημιουργική και ευχάριστη, είναι σαν ένα πολύ δυνατό ενεργειακό ποτό.
Η αλήθεια είναι ότι ήμουν ανάμεσα στη Φιλολογία και στη δημοσιογραφία στα δεκαεφτά μου. Η δημοσιογραφία, ειδικά το πολιτικό ρεπορτάζ που με ενδιέφερε εμένα, είναι ένα χώρος στο οποίο ο δημοσιογράφος καλείται να ξεσκεπάσει κακώς κείμενα και το μεγαλύτερο του επίτευγμα (αν το ασκεί με καθαρότητα) θα ήταν να λειτουργεί ως τέταρτη εξουσία βοηθώντας το έργο της απονομής δικαιοσύνης. Άρα, η δημοσιογραφία, όπως εγώ την είχα στο μυαλό, θα ήταν ένα μέσο ελέγχου, κριτικής και γκρεμίσματος παράνομων υποστατικών, κάστρων και παλατιών διαφθοράς. Με τη φιλολογία, όμως, την αγάπη δηλαδή στον λόγο, με το δασκαλιλίκι στην έδρα, πέρα από τον έλεγχο των έργων λόγου, θα μπορούσα να χτίσω παρά να γκρεμίσω. Στον σχολικό χώρο έχεις τη δυνατότητα να συμβάλεις στο χτίσιμο των ιδεών και στο αξιακό σύστημα των αυριανών πολιτών.
Σκέφτηκες να έφευγες από την Κύπρο;
Όχι. Βέβαια, στα μέσα της φοιτητικής μου ζωής στη Θεσσαλονίκη, είχα τόσο πολύ ερωτευτεί την πόλη, που είχα σκεφτεί πως θα μπορούσα να μην επέστρεφα μετά τις σπουδές κι ότι είναι μια πόλη που θα μπορούσα να μείνω μόνιμα. Όμως, από την ώρα που επέστρεψα στην Κύπρο κι έκανα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου το μεταπτυχιακό μου, ταυτόχρονα εργοδοτήθηκα σε ένα φροντιστήριο προετοιμασίας μαθητών για Παγκύπριες Εξετάσεις, ένιωθα ικανοποιημένη ως προς την επίτευξη των στόχων μου κι έτσι δεν σκέφτηκα ποτέ να φύγω.
Ποια ήταν οι σχέση σου με τους δικούς σου καθηγητές; Νιώθεις επηρεασμένη από αυτούς; Οι καθηγητές, ειδικά οι φιλόλογοι επέμεναν ότι ήμουν "δική τους", είχα δηλαδή την κλίση στη γραφή και τη μεγάλη αγάπη στους ποιητές και συγγραφείς. Οι καθηγητές μου είτε με λάτρευαν είτε με «αντιπαθούσαν» ως μαθήτρια. Ήμουν αντιδραστικό πνεύμα, είχα το θάρρος της γνώμης, είχα ικανότητα επιχειρηματολογίας και θεωρώ ότι δεν ήμουν πολύ αγαπητή στους καθηγητές με συντηρητική στάση ζωής. Αντιθέτως, με επηρέασαν πολύ θετικά οι πιο προοδευτικοί καθηγητές. Το γεγονός ότι ήμουν εγώ η ίδια τόσο αντιδραστική, πιστεύω ότι με βοηθά σήμερα στο να διαχειριστώ τους αντιδραστικούς μαθητές. Βέβαια, η οριοθέτηση μαθητών με παραβατική συμπεριφορά στις μέρες μας δεν είναι εύκολη υπόθεση, ωστόσο είναι πρόκληση και απαιτεί γερό νευρικό σύστημα. Όπως κατάφεραν κάποιοι χαρισματικοί καθηγητές μου, όχι μόνο να εξελίξω τις ικανότητές μου αλλά να αγαπήσω τον σχολικό χώρο και να θέλω να γίνει το επαγγελματικό μου σπίτι, έτσι οφείλω κι εγώ να πάρω τη σκυτάλη και να στηρίξω τους δικούς μου μαθητές.
Ποια είναι η γνώμη σου για τη μόρφωση; Ποια είναι η διαφορά της με την εκπαίδευση;
Εκπαίδευση είναι η παροχή ενός συνόλου γνώσεων και δεξιοτήτων, έτσι ώστε να μπορεί ο δέκτης να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ειδικού έργου ή μιας αποστολής. Εκπαίδευση προσφέρεται και στον στρατό και σε οποιοδήποτε πεδίο δράσης, είτε αυτό περιλαμβάνει μισθό είτε λειτουργεί σε εθελοντική βάση. Από την άλλη, η μόρφωση δεν αρκείται στο πρακτικό κομμάτι. Η μόρφωση δίνει μορφή, έχει σκοπό την ομορφιά της ψυχής και την εσωτερική καλλιέργεια. Η μόρφωση διαμορφώνει ολόπλευρα τον άνθρωπο, έτσι ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας κοινωνίας και να αναπτύξει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις με τα υπόλοιπα μέλη αυτής.
Ποιο είναι το συναίσθημα που παίρνεις κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας; Πώς νιώθεις όταν μεταλαμπαδεύεις τις γνώσεις σου;
Πιο πάνω παρομοίωσα την επικοινωνία με τους μαθητές με ένα «ενεργειακό ποτό». Χρειάζεται ενέργεια η έδρα, συγκέντρωση, καλή προετοιμασία, θετική αλληλεπίδραση με τους μαθητές. Όλα αυτά είναι εύκολο να τα λέμε θεωρητικά σε ένα εργαστηριακό περιβάλλον με ελεγχόμενες συνθήκες. Όμως, όταν είσαι στην έδρα κάθε φορά είναι άλλο το κοινό και ο κάθε μαθητής κάθε τάξης είναι μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή προσωπικότητα. Κάθε φορά ετοιμάζεται ένα άλλο κοκτέιλ από άλλα υλικά και άλλη εν τέλει γεύση. Ως δάσκαλος οφείλεις να συνθέσεις, να συντονίσεις όλο αυτό το υλικό. Το «μαθητικό κοινό» είναι σε μια ηλικία που δεν μπορεί και δεν θέλει να προσποιηθεί. Οι ενήλικες είμαστε σε θέση να κρατήσουμε τυπική σχέση απέναντι στον διευθυντή μας αν δεν τον συμπαθούμε στον χώρο εργασίας μας. Ο μαθητής, όμως, είναι αυθόρμητος. Το πιο πιθανό είναι να σου δείξει τη συμπάθεια και τον σεβασμό ή να σε κεράσει δύο τρία σφηνοπότηρα αδιαφορίας, αντιπάθειας και αγένειας.
Πάνω στην έδρα ξοδεύεις πολλή ενέργεια. Αν δεν το απολαμβάνεις, είναι ψυχοφθόρο. Αν σου αρέσει, είναι διαρκής πηγή έμπνευσης και δημιουργικότητας.
Στο ερώτημά σου για τη μεταλαμπάδευση γνώσεων, θεωρώ ότι με ενδιαφέρει πιο πολύ να ενεργοποιήσω τους μαθητές μου να βρουν οι ίδιοι τις πηγές γνώσεων και να αντιληφθούν ότι δεν υπάρχει καμία αυθεντία στην έδρα και κανένας φωτεινός παντογνώστης. Κι όταν ενηλικιωθούν και γίνουν πολίτες με δικαίωμα ψήφου, οφείλουν να ελέγχουν αυτόν που κάθεται στην έδρα και στην εξουσία. Δεν πρέπει να δέχονται παθητικά ό,τι τους λέει αυτός που είναι στην έδρα. Έχουν τα μέσα σήμερα να ελέγξουν αν ο δάσκαλος τα ξέρει όλα ή τα λέει όπως αυτόν βολεύει. Υπάρχει ένα ποίημα που λατρεύω, του Μιχάλη Κατσαρού και λέει:
«[…] Αντισταθείτε, σ᾿ όλους αυτοὺς που λέγονται μεγάλοι και γράφουν λόγους πλάι στη θερμάστρα.
[…] Αντισταθείτε σε μένα ακόμα που ιστορώ.»
Πιστεύεις ότι το επάγγελμα του Φιλολόγου θεωρείται κορεσμένο;
Αν δούμε τον κατάλογο διοριστέων, με αυτή την οπτική, ναι είναι κορεσμένο.
Θα παρότρυνες νέους να ασχοληθούν με αυτό το επάγγελμα;
Θα στο πω διαφορετικά. Δεν θα τους απέτρεπα. Αν το θέλουν πολύ, να το κάνουν. Αλλά οφείλουν να γνωρίζουν πως τα δεδομένα ως προς την απορρόφηση στο Δημόσιο και στην επαγγελματική αποκατάσταση δεν είναι ενθαρρυντικά.
Πιστεύεις ότι υστερούμε κάπου στο θέμα της εκπαίδευσης σαν χώρα σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες;
Εννοείται ότι υστερούμε. Όχι μόνο σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες αλλά σε σχέση και με τα ιδιωτικά σχολεία στη χώρα μας. Υστερούμε πρώτα απ’ όλα στην υλικοτεχνική υποδομή. Δεν γίνεται να φεύγει ο μαθητής από το κλιματιζόμενο σπίτι του με τη smart τηλεόραση, το πολυλειτουργικό κινητό του και το γρήγορο wifi και να μπαίνει σε ένα σχολικό κτίριο που θυμίζει αρχές δεκαετίας 1990! Ο χώρος της εκπαίδευσης, για να έχει νόημα ο ρόλος της, πρέπει να είναι πιο μπροστά από αυτό που έχει ο μαθητής στο σπίτι του, έτσι ώστε να τον προετοιμάσει για τη μελλοντική κοινωνία. Αντιθέτως, τα σχολεία μας σήμερα είναι ένας χώρος που οδηγείσαι με μια μηχανή του χρόνου πίσω στο παρελθόν. Ως προς τις αντιλήψεις και τις εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, ειδικά η Μέση Εκπαίδευση κυριαρχείται από συντηρητικά στοιχεία κάθε είδους. Θεωρώ ότι τα πράγματα είναι καλύτερα στη Δημοτική Εκπαίδευση παρά στη Μέση. Είναι μια πεποίθηση όμως και όχι βεβαιότητα.
Τι αλλαγές πιστεύεις ότι χρειάζονται για να κάνουμε το σύστημα καλύτερο;
Χρειάζεται χρήμα και επενδύσεις και δεν πρέπει να νιώθουμε ενοχές όταν λέμε ότι επιβάλλεται αύξηση κονδυλίων και του κρατικού προϋπολογισμού για τα σχολεία μας. Δεν είμαι κατά του ιδιωτικού τομέα, αλλά πρέπει να μη δημιουργείται χάσμα. Το παιδί του φορολογούμενου Κύπριου αξίζει σύγχρονες συνθήκες μόρφωσης και στο Δημόσιο σχολείο. Ένα άλλο πολύ σημαντικό είναι στο κομμάτι των αντιλήψεων και των ιδεών. Χρειάζεται ένας φρέσκος αέρας ιδεών και προοδευτικότητας, αλλά είναι πολύ μεγάλη η συζήτηση γι’ αυτό.
"Δικαιούται" ένας φιλόλογος να επαναπαυθεί; Πρέπει να "μιλά" τη γλώσσα της εποχής;
Μα είναι αυτό που τόνισα πιο πάνω. Όχι, δεν δικαιούται να επαναπαυθεί. Αντιθέτως, οφείλει να προσαρμοστεί στο σήμερα. Και αν έχει «μπαγιατέψει» ως προς τις ιδέες και αν έχει νιώσει «ναφθαλίνη» ως προς την κατάρτιση, οφείλει να «φρεσκαριστεί». Ένας δάσκαλος χρειάζεται διαρκές «μπότοξ ιδεών» και μια ισόβια συνδρομή σε ένα καλό ινστιτούτο «Αισθητικής» αξιών και επικαιροποιημένων εργαλείων εκπαίδευσης. Αν επαναπαυθεί, θα χάσει το παιχνίδι της επικοινωνίας με τους μαθητές του και θα αχρηστευτεί, αφού δεν θα μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές του να αποκτήσουν τα αναγκαία επαγγελματικά εφόδια της δικής τους γενιάς.
Ποια είναι η πιο ωραία στιγμή που ένιωσες ως φιλόλογος;
Φέτος είχα μια πολύ όμορφη στιγμή. Μαζί με τους μαθητές μου συμμετείχαμε σε έναν διαγωνισμό Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας και η ομάδα μας πήρε το πρώτο βραβείο Παγκύπρια για τη σύλληψη και παρουσίαση της επιχειρηματικής της ιδέας. Εκτός από χρηματικό βραβείο, η ομάδα κέρδισε και ένα ταξίδι στο εξωτερικό. Ως εκ τούτου, τέλη Ιουνίου συνόδευσα τους μαθητές μου σε αυτό το εκπαιδευτικό ταξίδι, ξεναγηθήκαμε σε επιχειρήσεις και είχαμε πολύ όμορφες εμπειρίες. Αυτή είναι η μεγάλη ανταμοιβή για έναν εκπαιδευτικό. Με αυτούς τους μαθητές θα μας συνδέουν πάντα οι αναμνήσεις αυτού του ταξιδιού.
Ποια ήταν η πιο δύσκολη φάση που έζησες ως φιλόλογος;
Πέρσι είχα αναλάβει την προετοιμασία της θεατρικής παράστασης του σχολείου σε ένα έργο με πολλές σκηνές, πολλούς πρωταγωνιστές και μακρούς διαλόγους. Ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά λόγω του κορονοϊού και όλων των μέτρων ασφαλείας. Δύο μέρες πριν από τη μέρα της παράστασης, ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές νόσησε με τον ιό του κορονοϊού και έπρεπε να απομονωθεί. Εκείνο το πρωί, σε ένα κλίμα άκρως στενάχωρο, μαζευτήκαμε όλοι -μαθητές και καθηγητές- στο θέατρο (είχαμε αρχίσει ήδη τις πρόβες στο θέατρο στο οποίο θα ανέβαινε η παράσταση), έχοντας μπροστά μας το πλέον πιθανό σενάριο που ήταν η ακύρωση της παράστασης και η αναγκαστική αποχώρησή μας από τον διαγωνισμό σχολικού θεάτρου που διοργανώνει ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου. Οι κόποι, οι θυσίες των παιδιών και οι πολύωρες πρόβες θα πήγαιναν χαμένες. Πραγματικά η ατμόσφαιρα θύμιζε κηδεία και ήταν πολύ δύσκολο για μένα να βλέπω αυτούς τους χαρισματικούς μαθητές τόσο απογοητευμένους. Σκεφτήκαμε να κόψουμε σκηνές στις οποίες πρωταγωνιστούσε ο μαθητής, αλλά αυτό θα έφερνε αλλαγές στην πλοκή του έργου. Τότε σκέφτηκα να ρωτήσω έναν μαθητή μου αν μπορούσε να μάθει κάποια λόγια του συμμαθητή του, ώστε να μπορούν να βγουν οι σκηνές. Θαύμασα την τόλμη αυτού του μαθητή, γιατί αμέσως δέχτηκε, το πήρε επάνω του, έμαθε σε δύο μέρες αμέτρητες ατάκες και τη νύχτα της παράστασης καταχειροκροτήθηκε. Ήταν απίστευτος! Έκανε μόνο ένα λάθος σε όλη την παράσταση! Είμαι πολύ περήφανη για τους μαθητές μου. Έχουμε αξιόλογα νιάτα!
Ποιοι είναι οι στόχοι της Κούλας Στυλιανού για το μέλλον;
Στα άμεσα μου σχέδια είναι να εκδοθεί μια ποιητική μου συλλογή που έχει ήδη πάρει την τελειωτική της μορφή και ακολούθως επιθυμώ να ολοκληρώσω τη συγγραφή του πρώτου μου μυθιστορήματος. Επιπλέον, λατρεύω την αρθρογραφία σε έντυπες και ηλεκτρονικές εφημερίδες και πιστεύω πως θα συνεχίσω -όποτε βρίσκω χρόνο- να γράφω την άποψή μου, ειδικά γύρω από την πολιτική, που είναι ένας χώρος που με ενδιαφέρει.
Συνέντευξη απο τους:
Ανδρέας Κουτσόλουκας